Η κατάρρευση της απασχόλησης

Του Χρήστου Α. Ιωάννου

Στις 9 Ιουλίου 2012 το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού διοργάνωσε μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ημερίδα ανάλυσης και συζήτησης υπό τον τίτλο «Η Αγορά Εργασίας σε Κρίση». Ήταν μία ευκαιρία να τεθούν σε μία σειρά οι απόψεις και τα ζητήματα ανάλυσης και πολιτικών για την αγορά εργασίας μέσα στην τρέχουσα χρεοκοπία.

Στα πλαίσια της ημερίδας υποστήριξα, με την εισήγηση – παρουσίαση υπό τον τίτλο «Το Τριπλό Αλληλοτροφοδοτούμενο Έλλειμμα », ότι ο χαρακτηρισμός κρίση γι αυτό που συμβαίνει στην ελληνική αγορά εργασίας είναι ιδιαίτερα επιεικής. Κρίση μπορούσε να χαρακτηρισθεί αυτό που συνέβαινε την περίοδο που «επωαζόταν» η τρέχουσα χρεοκοπία και διαρθρωτική κατάρρευση, δηλαδή η περίοδος 2000-2009. Τώρα αυτό που συμβαίνει είναι κάτι περισσότερο από κρίση, έχει τις διαστάσεις μιας δομικής / διαρθρωτικής κατάρρευσης.

Δείκτης αυτής της δομικής / διαρθρωτικής κατάρρευσης δεν είναι μόνον η αυξανόμενη ανεργία που το Α΄ Τρίμηνο του 2012 ανήλθε στο 22,6%, έναντι 20,7% του προηγούμενου τριμήνου (Δ’ Τρίμηνο 2011) και 15,9% του αντίστοιχου τριμήνου 2011 (Α’ Τρίμηνο 2011), και η μείωση της απασχόλησης κατά 2,4% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 8,5% σε σχέση με το Α΄ Τρίμηνο του 2011. Ο αριθμός των ανέργων αυξήθηκε κατά 9,2% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 57,3% σε σχέση με το Α΄ Τρίμηνο του 2011.

Αυξανόμενη ανεργία, μείωση απασχόλησης, μείωση ποσοστού απασχόλησης, κατάρρευση συνθηκών εργασίας, χαρακτηρίζουν την αγορά εργασίας. Ήδη από το Δ’ τρίμηνο 2010 ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός (4.309,4 χιλιάδες) ξεπέρασε τον αριθμό των απασχολουμένων (4.299,0 χιλιάδες) και έκτοτε η ψαλίδα συνεχίζει να ανοίγει. Το Α’ τρίμηνο 2012 οι απασχολούμενοι μειώθηκαν σε 3.837,9 χιλιάδες ενώ ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός ανήλθε σε 4.404,3 χιλιάδες.

Η αύξηση της ανεργίας και η μείωση της απασχόλησης χαρακτηρίζει κι άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωζώνης και κυρίως τις χώρες που ήδη βρίσκονται σε προγράμματα των ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ. Όμως αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα, ο βαθμός αστοχίας των εκτιμήσεων, των προβλέψεων και των μη επιτεύξιμων στόχων, δεν παρατηρείται σε τέτοιο βαθμό στις άλλες χώρες.

Τα συγκριτικά στοιχεία που δημοσιοποίησαν το INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION και το INTERNATIONAL INSTITUTE FOR LABOUR STUDIES στις 10 Ιουλίου 2012 δείχνουν τον βαθμό της «αστοχίας» στην Ελλάδα, έναντι της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας.

Πηγή: INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION και INTERNATIONAL INSTITUTE FOR LABOUR STUDIES, EuroZone job crisis : trends and policy responses, σελ. 20

Τι συμβαίνει λοιπόν και τα προγράμματα προσαρμογής στην Ελλάδα χάνουν συνεχώς, και μακράν, τους στόχους, η οικονομία «βυθίζεται» περισσότερο και γρηγορότερα, στέλνοντας μεγαλύτερα ποσοστά εργατικού δυναμικού στην ανεργία, αυξανόμενα ποσοστά πληθυσμού στην αεργία και ανθρώπινο κεφάλαιο στην καταστροφή; Oι μηχανισμοί τριών αλληλοτροφοδοτούμενων ελλειμμάτων που μας έφεραν στην χρεοκοπία συνεχίζουν να λειτουργούν ανελλιπώς. Όσο οι αρνητικές συνέργειές τους επικρατούν, η «βύθιση» συνεχίζεται.

Πρωταρχικό είναι το χρόνιο, από το 1999 και την εποχή της ευρωζωνολατρείας, έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σε επίπεδα 10% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο. Κύρια συνιστώσα του το αυξανόμενο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Συνδέεται με το ότι έκτοτε εδραιώθηκαν στην ελληνική οικονομία προϋπάρχουσες παθογένειες: περιορισμός της εγχώριας παραγωγής, της επένδυσης, της αποταμίευσης, και ενίσχυση της κατανάλωσης εισαγομένων με όλα τα μέσα, ιδιωτικά, δημόσια και ευρωκοινοτικά.

Το δεύτερο, και εν μέρει παράγωγο, έλλειμμα είναι το επίσης χρόνιο δημοσιονομικό, με το πρωτογενές το 2008 στο 5% και το 2009 στο 10% του ΑΕΠ. Αφενός κάλυπτε το αυξανόμενο παραγωγικό κενό στην οικονομία, όπου παρά τους υψηλούς ονομαστικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης δεν δημιουργούνταν ανάλογες θέσεις εργασίας, ούτε τροφοδοτούνταν ανταγωνιστικές-βιώσιμες επιχειρήσεις. Αφετέρου κάλυπτε τις ανάγκες αναπαραγωγής του πελατειακού συστήματος. Συνολικά, ανατροφοδοτούσε την διεύρυνση του προστατευμένου τομέα των μη εμπορευσίμων αγαθών και υπηρεσιών.

Η υποτιθέμενη «ανάπτυξη» της πρώτης ελληνικής δεκαετίας στην ευρωζώνη βασίσθηκε συστηματικά στην διευρυνόμενη αναπαραγωγή αυτών των δύο ελλειμμάτων. Κι αυτό θεωρούνταν ως «σύγκλιση» στην ΕΕ. Τροφοδοτούνταν δε από την χρηματοπιστωτική φιλελευθεροποίηση – αποχαλίνωση, εντός κι εκτός της χώρας, η οποία κάλυπτε προσωρινά την φθίνουσα παραγωγική βάση, την έλλειψη παραγωγικών επενδύσεων, την απουσία αποταμιεύσεων, τα αυξανόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα. Είναι αξιοσημείωτο ότι την περίοδο 2000-2009 η ελληνική «ανάπτυξη» βασίσθηκε αποκλειστικά στους τομείς των μη εμπορευσίμων που αύξησαν το προϊόν τους κατά 40%, ενώ στους τομείς των διεθνών εμπορευσίμων αυξήθηκε μόνο κατά 5%.

Όταν η τροφοδοσία των δύο χρονίων οικονομικών ελλειμμάτων με φθηνό και ανεξέλεγκτο δανεισμό έκλεισε το 2010, αυτά κατέστησαν μη διατηρήσιμα. Οικονομία και κοινωνία ήρθαν αντιμέτωπες με την αναπόφευκτη κατάρρευση. Αυτή είναι αποτέλεσμα του τρίτου «εξωοικονομικού» ελλείμματος: πολιτικών επιλογών, αντιπαραγωγικών κοινωνικών συμμαχιών και καταναλωτικών προτύπων, ανεπαρκειών της υποτιθέμενης «ελίτ» και της υποτιθέμενης «διανόησης», που οδηγούσαν επί δεκαετία και πλέον την χώρα στις «φούσκες» και στην χρεοκοπία.

Η σύντομη (μεσοπρόθεσμα) έξοδος και προσαρμογή είναι συνάρτηση επιλογών, που δεν έχουν γίνει. Πρώτον, ραγδαίας μεταφοράς πόρων από τους προστατευμένους τομείς των μη εμπορευσίμων αγαθών και υπηρεσιών στους τομείς των διεθνώς εμπορευσίμων. Αυτό είναι διαδικασία πενταετίας και πλέον. Δεύτερον, μίγματος οικονομικής πολιτικής που να υποστηρίζει συστηματικά αυτήν την διαδικασία μεταφοράς πόρων. Αντίθετα μέχρι τώρα υποστηρίζονται προστατευμένες περιοχές της κρατι(κομματι)κής «φούσκας».

Οικονομία και κοινωνία θα «βυθίζονται» όσο η ριζική αλλαγή στα κριτήρια οικονομικής πολιτικής απουσιάζει από την δημοσιονομική, την φορολογική, την επενδυτική πολιτική και την πολιτική απασχόλησης. Η δημοσιονομική και η φορολογική πολιτική προεξάρχουν, η επενδυτική πολιτική δεν υφίσταται, και η πολιτική απασχόλησης έχει μείνει σε … προγράμματα εκτός τόπου και χρόνου.

ΠΗΓΗ