Μαθήματα νεοφιλευθερισμού από έναν αριστερό τζαμπατζή...

Πριν από λίγες μέρες ένας νεαρός μου έλεγε πως έχει χρόνια να κόψει εισιτήριο στα μέσα αστικής συγκοινωνίας. Του εξήγησα την ηθική πλευρά του ζητήματος, αλλά μου απάντησε κάτι για τις μίζες, τους πολιτικούς, το κεφάλαιο και δεν μπορέσαμε να βρούμε άκρη...

Του εξήγησα την πρακτική πλευρά του ζητήματος πως αν δεν πληρώνουμε οι περισσότεροι εισιτήριο, δυο τινά μπορεί να συμβούν ή να ακριβύνει το εισιτήριο όσο χρειάζεται για τους λίγους που θα συνεχίσουν να πληρώνουν, ώστε η εταιρεία να μπορεί να βγάζει τα έξοδα για να αγοράζει πετρέλαιο και να πληρώνει τους οδηγούς... Ή η εταιρεία να βάλει λουκέτο, να μην υπάρχει λεωφορείο και όσοι δεν έχουν αυτοκίνητο ή ούτε ποδήλατο να μετακινούνται με τα πόδια...

Έμεινα άναυδος όμως στην απάντηση που έλαβα, όταν τον ρώτησα για το ρίσκο που αντιμετωπίζει να τον συλλάβει ο ελεγκτής και να πληρώσει πρόστιμο.

Το πρόστιμο είναι 42 ευρώ, μου είπε, είναι 60 φορές η τιμή του εισιτηρίου το οποίο για μένα που πληρώνω φοιτητικό είναι 0,70 ευρώ.

«Κάθε μέρα παίρνω κατά μέσο ώρα τέσσερα λεωφορεία (δυο το πρωί για τη σχολή και δυο το απόγευμα για να βγω με τους φίλους μου). Αυτό σημαίνει πως 0,70 ευρώ που είναι το φοιτητικό επί 4 ίσον 2,8 ευρώ. Τα 2,8 ευρώ επί 25 ημέρες που μετακινούμε μας κάνουν 70 ευρώ το μήνα.

Κάνω αυτή τη δουλειά δυο χρόνια και σε αυτό το διάστημα έχω πετύχει δυο φορές ελεγκτή. Την μια κατέβηκα πριν προλάβει να με ελέγξει και την άλλη πλήρωσα το πρόστιμο.

Αν πλήρωνα κάθε μέρα όλα τα εισιτήρια επί 24 μήνες επί 70 θα είχα πληρώσει 1.680 ευρώ.

Άρα, με τη μέθοδό μου έχω κερδίσει 1.638 ευρώ. Για να αρχίσει να με συμφέρει να πληρώνω εισιτήριο θα έπρεπε στα δυο χρόνια να με συλλάβουν 40 φορές δηλαδή μια φορά κάθε 15 μέρες».

«Επιπλέον» μου λέει «Δεν είναι και cool να πληρώνεις εισιτήριο και φόρους, δεν ξέρεις πως ο Τσίπρας δηλώνει πως δεν πληρώνει το χαράτσι;».

Ο νεαρός φοιτητής που μοιραστήκαμε τους προβληματισμούς για λίγες στάσεις του λεωφορείου, πίστευε πως πολιτικά το είχε αποφασίσει με βάση το συμφέρον αλλά και την ιδεολογία που νόμισε πως πρέσβευε.

Για το δεύτερο μάλλον έκανε λάθος. Το πρώτο μάλλον όλοι έτσι αποφασίζουν σταθμίζοντας με λεπτομέρειες τα υπέρ και τα κατά, τα οφέλη και το κόστος κάθε μας οικονομικής πράξης.

Οι επιλογές

Υπάρχουν μερικές επιλογές για την εταιρεία των λεωφορείων, είτε να μειώσει το εισιτήριο και να αφήσει το πρόστιμο στο ίδιο ύψος, είτε να αφήσει το εισιτήριο αμετάβλητο και να υπερδεκαπλασιάσει το πρόστιμο, είτε να υπερδεκαπενταπλασιάσει τον αριθμό των ελεγκτών και τους ελέγχους.

Αν υπερδεκαπλασιάσει τον αριθμό των ελεγκτών όμως θα κινδυνεύει στο τέλος να αποκτήσει περισσότερους ελεγκτές από οδηγούς εκτοξεύοντας το κόστος λειτουργίας λόγω αύξησης του κόστους του μισθολογίου.

Αν αυξήσει το εισιτήριο αποσκοπώντας στους συνεπείς, πολλοί από αυτούς θα αλλάξουν μέσο μεταφοράς αφού θα έχουν γίνει ανταγωνιστικές κάποιες εναλλακτικές επιλογές.

Με τα λεφτά των άλλων...

Η εταιρεία των λεωφορείων για πολλά χρόνια κάλυπτε το έλλειμμα με επιδοτήσεις από το κράτος για τις οποίες πλήρωναν οι φορολογούμενοι ή δανειζόταν το κράτος για να πληρώσει ως χρέος στο μέλλον ο νεαρός φοιτητής της ιστορίας μας.

Επειδή το κράτος κάλυπτε τα ελλείμματα, η εταιρεία των λεωφορείων της Αθήνας δεν νοιαζόταν πόσοι κόβουν και πόσοι δεν κόβουν εισιτήριο.

Όταν ήρθε η τρόικα και κοπήκαν οι επιδοτήσεις αποφάσισε να αυξήσει τα εισιτήρια για τους συνεπείς επιβάτες. Αυξάνοντας τα εισιτήρια όμως έχασε τους πελάτες που υπολόγισαν πως π.χ. με κόστος πάνω από 1.000 ευρώ το χρόνο τους συμφέρει να αγοράσουν ένα μεταχειρισμένο σκούτερ ή να χρησιμοποιήσουν το αυτοκίνητό τους μαζί με κάποιον γείτονα που είχαν γνωρίσει κάνοντας την ίδια διαδρομή.

Υπάρχει και άλλη μια λύση. Η κρατική εταιρεία να συνεχίσει να λειτουργεί όπως λειτουργούσε τόσα χρόνια αλλά να καταργηθεί πλήρως το εισιτήριο και το κόστος λειτουργίας να το αναλάβει το κράτος εξ ολοκλήρου. Επειδή σε αυτό το σύμπαν δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα πουθενά, (έστω και στην περίπτωση που μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι δούλευαν όπως οι υπάλληλοι του ιδιωτικού τομέα που κάποιος τους ελέγχει και τους αξιολογεί καθημερινά και αμείβονται ανάλογα με τις ικανότητες αλλά και τη δυνατότητα της εταιρείας να τα βγάζει πέρα και να αφήνει και κέρδος) τότε ο κρατικός προϋπολογισμός θα πλήρωνε το κόστος της εταιρείας λεωφορείων.

Στην περίπτωση αυτή όμως οι συγχωριανοί μου στην ορεινή Ήπειρο που μπαίνουν σε λεωφορείο μια φορά το μήνα θα επιβαρύνονταν το ίδιο με τον πατέρα του νεαρού φοιτητή που κάνει τέσσερα δρομολόγια τη μέρα.

Κάτι ανάλογο θα συνέβαινε και αν ο λογαριασμός πήγαινε στα δημοτικά τέλη, γιατί δεν χρησιμοποιούν όλοι το ίδιο συχνά το λεωφορείο.

Στην Κούβα που τα λεωφορεία είναι δωρεάν, τα λεωφορεία περνάνε στη χάση και στη φέξη και ο κόσμος κινείται με ωτοστόπ. Τα φορτηγά συνήθως κινούνται με τις καρότσες γεμάτες περαστικούς... Αυτή είναι η κατάληψη της δωρεάν συγκοινωνίας.

Τα ίδια και στη φορολογία

Τα πράγματα είναι απλά. Οι άνθρωποι αποφασίζουμε με βάση το κριτήριο πόσα θα χάσω και πόσα θα κερδίσω αν ρισκάρω να κάνω το άλφα ή το βήτα.

Με ένα αντίστοιχο τρόπο κινείται η κυβέρνηση και στη φορολογία. Μετρά πόσα της λείπουν και βάζει φόρους επί δικαίων και αδίκων...

Μάλλον επί δικαίων και δικαίων καθώς μόνο τα συνήθη υποζύγια συνεχίζουν να πληρώνουν μέχρι τελικής πτώσης. Με τους φόρους ισχύει ό,τι και με τα εισιτήρια του λεωφορείου.

Όσο ακριβότερο είναι το εισιτήριο και μικρότερη η ποινή, τόσο μεγαλύτερο το κίνητρο να μην πληρώσεις το φόρο. Αν μάλιστα υπολογίσει κάποιος το μέγεθος της διαφθοράς των υπαλλήλων του φοροεισπρακτικού μηχανισμού τότε η αποφυγή πληρωμής των φόρων γίνεται συντριπτικά συμφέρουσα.

Τι γινόταν τόσα χρόνια; Κάποιος δεν πλήρωνε φόρους και όταν ερχόταν ο έλεγχος, έδινε ένα κλάσμα όσων δεν είχε πληρώσει στους ελεγκτές και καθάριζε. Κατά τακτά διαστήματα ερχόταν και ο αρχηγός της συμμορίας, το υπουργείο των οικονομικών και έκανε μια περαίωση, πλήρωνες δηλ κάτι έναντι και καθάριζες ανέλεγκτες περιόδους.

Έτσι οι συνεπείς ένιωθαν οι βλάκες της υπόθεσης γιατί πλήρωναν εκτός των φόρων και την περαίωση.

Αυξάνοντας τους φόρους η κυβέρνηση αυξάνει τα κίνητρα της φοροδιαφυγής.

Με τον κανόνα του Λαφέρ, το γνωρίζαμε θεωρητικά, πως αυξάνοντας τους φόρους πέρα από ένα σημείο αντί για αύξηση των εσόδων πετυχαίνεις μείωση.

Το μάθαμε και στην πράξη. Παρατηρώ τον τελευταίο καιρό και επαγγελματίες που παλιά μου έκοβαν απόδειξη τώρα συστηματικά δεν κόβουν. Αν τους το ζητήσεις, αν είναι γνωστοί, σε κοιτάνε σαν να σου λένε γιατί μου το κάνεις αυτό. Αν είναι άγνωστοι εύκολα μπορείς να έρθεις στα χέρια.

Με την αύξηση των φόρων η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να αυξήσει τα έσοδα και αν συνεχίσει σ’ αυτό το δρόμο η κατάρρευση των εσόδων είναι βέβαιη.

Ακόμη μεγαλύτερη απάτη συνιστούν όμως όσοι της αντιπολίτευσης μιλάνε για φορομπηχτική πολιτική και ζητούν μείωση των φόρων κάνοντας την «πάπια» για την μείωση των δαπανών.

Μείωση των δαπανών όμως εκτός του εξορθολογισμού σημαίνει και περιορισμό του σκληρού πυρήνα των κρατικών δαπανών. Από τα 50 δισ. που είναι ο ιδεατός στόχος να φτάσουν οι δαπάνες πάνω από τα δυο τρίτα αφορούν μισθούς και συντάξεις με τις δεύτερες να αυξάνουν αλματωδώς.

Αν καταρρεύσουν τα έσοδα το κράτος θα σταματήσει να πληρώνει τους πάντες. Είναι αδύνατο γι’ αυτή τη χώρα και για αυτή την οικονομία να πληρώνει 3 εκατ. συνταξιούχους και 1 εκατ. δημοσίους υπαλλήλους με 2,5 εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα.

Αν το καταλάβουμε πριν την κατάρρευση μπορεί να αποφύγουμε πολλές απώλειες σαν κοινωνία.

Επιπλέον, η έξοδος από την κρίση είναι η ανάπτυξη. Με υψηλούς φόρους και πολιτική αστάθεια (όπως αυτή που προκαλούν οι δηλώσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης περί εθνικοποιήσεων, κανένας σοβαρός επενδυτής δεν θα πλησιάσει εκτός των απατεώνων όπως γίνεται πολλά χρόνια).

Ακόμη και να βοηθήσουν οι Ευρωπαίοι, όπως έκαναν με την έγκριση της τελευταίας σούπερ - δόσης, να χρηματοδοτήσουν έργα υποδομής για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, χωρίς σταθερό περιβάλλον και ανταγωνιστικά με την περιοχή φορολογικά κίνητρα δεν υπάρχει διέξοδος από το μοντέλο της χρεοκοπίας.

Το ζήτημα της φορολογίας και των επενδύσεων που αποτελούν τα κλειδιά της ανάπτυξης και της εξόδου από την κρίση, σε πολλά σημεία μοιάζουν με τα κίνητρα (το αποτέλεσμα κερδών και τιμωριών) της ιστορία με το φοιτητή και τα εισιτήρια του λεωφορείου.

Ούτε οι πολλοί ελεγκτές, ούτε το ακριβό εισιτήριο αποτελούν λύση. Στη πρώτη αυξάνεται το κόστος και στη δεύτερη μειώνονται τα έσοδα γιατί θα επιλέξουν άλλα μέσα μεταφοράς.

Στην περίπτωση της οικονομικής πολιτικής της χώρας θα κάνουμε και τα δύο. Αν συνεχίσουμε η αποτυχία είναι εγγυημένη. Είναι φανερό πως το κάνουν με στόχο να πάρουμε τις δόσεις και μια παράταση. Αν δεν το έκαναν και είχαν απολύσει τους μισούς δημοσίους υπαλλήλους το πιθανότερο είναι να είχαμε καταρρεύσει και να είχαμε μια κυβέρνηση άκρας αριστεράς ή άκρας δεξιάς. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση είναι πολύ πιθανό να είχαμε ένα εμφύλιο μεταξύ τους...

Από αυτή τη σκοπιά έχουμε αποφύγει τα χειρότερα αλλά παραμένουμε σε αδιέξοδο και ελπίζουμε σε κάποιο θαύμα...

ΠΗΓΗ.